تحولات اجتماعی چنانچه در ابعاد وسیع فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی صورت پذیرد، انقلاب نام می‌گیرد و خود را از سایر تحولات اجتماعی متمایز می‌کند. به همین دلیل، این تحولات بنیادین که کمتر در جوامع رخ می‌دهند، شایسته بررسی و تحلیل‌اند. انقلاب اسلامی ایران افزون بر اینکه تحولی بنیادین در عرصه‌های مختلف فرهنگی، سیاسی و اجتماعی است، انقلابی است دینی برپایه تفکر شیعی که آن را از سایر انقلاب‌ها جدا می‌سازد.

در واقع به دلیل همین ویژگی این انقلاب است که نظریه‌پردازان موجود نتوانسته‌اند این انقلاب را به‌درستی تحلیل کنند. انقلاب اسلامی ایران را می‌توان با رهیافت‌های متفاوتی بررسی کرد: رهیافت سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و تاریخی. این در حالی است که در منابع مختلف به‌صورت تک‌رهیافتی یا ترکیبی از رهیافت‌ها به بررسی انقلاب اسلامی پرداخته‌اند.

این کتاب شیوه‌ای جدید برای تحلیل انقلاب اسلامی است که در آن تلاش شده تا پیشینه تاریخی انقلاب اسلامی و مسائل بعد از آن در قالب چالش میان دو الگوی «شبه‌ترقی غرب‌گرا» و «تعالی اسلامی» مورد تحلیل قرار گیرد که نگاهی است براساس رهیافت هویت و استقلال در تحلیل مسائل مختلف تاریخ معاصر ایران، به‌ویژه تحولات قبل و بعد از انقلاب اسلامی. افزون بر این، آینده انقلاب اسلامی و چالش‌های پیش‌روی آن نیز از مباحث جدیدی است که در این کتاب مورد توجه قرار گرفته است.

تعریف، مفاهیم و عوامل شکل گیری انقلاب ها وضعیت اروپا و ایران در اواخر قرن نوزدهم و شکل گیری الگوهای شبه ترقی غرب گرا و تعالی اسلامی چاش الگوی شبه ترقی غرب گرا و تعالی اسلامی در عصر مشروطه عصر پهلوی، شبه ترقی غرب گرا و باستان گرایی روند تکاملی الگوی پیشرفت و تعالی و شکل گیری انقلاب انقلاب اسلامی؛ هویت خواهی و استقلال طلبی تحلیلی بر تحولات دوران تثبیت و تداوم انقلاب اسلامی دستاوردهای انقلاب اسلامی آینده انقلاب اسلامی؛ فرصت ها و چالش ها