صمد: ساختار یک اسطوره

نگارنده در این کتاب بر آن است اندیشه و آثار صمد بهرنگی را به گونه تکوینی، ساختاری و تخیل شناسی تحلیل نماید و از این رهگذر چهره اسطوره‌ای و ادبی او را باز شناسد .وی خود اذعان می‌کند :ما در این نوشتار در پی آن نیستیم که اسطوره‌ها یا اندیشه‌های اسطوره ساز را محکوم کنیم، بلکه می‌خواهیم با شکافتن پوسته علم نمای اندیشه روشنفکران ایرانی دهه‌های 40و 50به کشف و بررسی نگرش اسطوره‌ای آنان بپردازیم .نگارنده در بخش آغازین کتاب خاطر نشان می‌سازد که صمد در جامعه ما نقش همان پهلوان افسانه‌ها را باز می‌کند که از راه می‌رسد و با نیروهای بد کردار به ستیز برمی‌خیزد .او شکست ناپذیر است و هنگامی که می‌میرد نیز، قهرمانی بی مرگ می‌شود که دیگران راهش را ادامه می‌دهند .بدین سان صمد اسطوره‌ای اجتماعی است که خواست‌ها، نیازها و آرزوهایش را در پاره‌ای از تاریخ جامعه خود بیان می‌کند .هنگامی که چهره خردمدار جامعه‌های معاصر کنار می‌رود، اسطوره‌های اجتماعی پیش می‌آیند و ابزاری برای بیان خواسته‌های سیاسی مردم می‌شوند و به گفته کارلایل : پرستش قهرمان قدیم‌ترین و استوارترین عنصر زندگی اجتماعی و فرهنگی انسان بود، و در آن امید بی پایان برای اداره امور جهان می‌دید...با این همه، فرآیند اسطوره سازی صمد برای جامعه سده بیستمی ما امتیازی به شمار نمی‌آید .اسطوره سازی صمد در هنگامی که بیش از نیم سده از انقلاب مشروطیت گذشته بود، نشانگر برخورد عاطفی روشنفکر ایرانی با تجدد یا مدرنتیه است .در بخش نخست کتاب، علاوه بر ذکر سیمای اسطوره‌ای ـ ادبی صمد، اندیشه‌های اجتماعی وی نیز بررسی و تحلیل می‌شود .در بخش دوم، تحلیل ساختاری آثار صمد بهرنگی در قالب شخصیت شناسی، طرح شناسی، روایت شناسی و نشانه شناسی به تفصیل نقد و بررسی می‌گردد .بخش پایانی کتاب به تحلیل و ارزیابی تخیل‌ها یا تصاویر به کار رفته در آثار صمد اختصاص دارد .