استاد شهید مطهری در این کتاب که مشتمل بر 26 جلسه سخنرانی در سال‌های قبل از پیروزی انقلاب است، موضوع چگونگی انطباق قوانین اسلامی را با شرایط مختلف زمانی از طریق روش‌ها و راهکارهایی که در متن اسلام پیش‌بینی شده، مورد بحث و بررسی جامع قرار داده‌اند و به شبهات و پرسش‌هایی که در اذهان به ویژه قشر تحصیل‌کرده و متجدد در باب تطبیق اصول ثابت با نیازهای متغیر وجود دارد پاسخ داده‌اند. در این جلد موضوعاتی از قبیل دیدگاه فرقه های کلامی معتزله، اشاعره، خوارج و اخباریان، بجث اجتهاد و تفقه در دین، مشروطیت و موافقان و مخالفان آن، نسبیت اخلاق و عدالت و نقد آن مورد توجه و بررسی قرار گرفته اند.