در این کتاب ابتدا ضمن تشریح واژه‌هایی چون فرهنگ، تمدن و تاریخ به محدوده تاریخی و جغرافیایی فرهنگ و تمدن اسلامی پرداخته می‌شود. سپس زمینه‌های پیدایش و شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی بررسی و مبانی آن تبیین می‌شود. در ادامه شاخه‌ها و رشته‌های علوم در تمدن اسلامی در دو حوزه علوم نظری و عملی، معرفی و سازمان‌ها، نهادهای سیاسی، اجتماعی و علمی در حوزه زمانی و مکانی فرهنگ و تمدن اسلامی مورد مطالعه قرار می‌گیرد. در پایان تأثیر فرهنگ و تمدن اسلامی بر تمدن غرب بیان و جریان بیداری اسلامی در برابر غرب ارزیابی می‌شود.