کتاب تلماسه اثری علمی تخیلی به قلم فرانک هربرت است. کتاب در مورد چند خاندان اثرگذار است که سالیان سال از جنگ­های بسیاری بر سر قدرت و منابع، سربلند بیرون آمدند. حال در سیاره آراکیس، ادویه­ای وجود دارد که برای ساکنین تمام سیارات حائز اهمیت است. ادویه باعث می­شود سفرهای بین سیاره ای انجام شود و هر خاندانی که استخراج ادویه را بر عهده داشته باشد، دارنده بی چون و چرای قدرت به شمار می­رود.

خاندان­‌های حاضر در کتاب تلماسه، هارکونن، آترییدیز و... سال­ها است که خود را با هر شرایطی وفق دادند. در این کتاب در مورد جنگ برای قدرت بین این خاندان­ها می­خوانیم. دعوتی از دوک لیتو آترییدیز از سوی امپراطور به عمل می­آید. دوک آترییدیز محبوب بوده ولی مانند دو روی سکه، این محبوبیت با حسادت همراه بوده است. حسادت بر سر استخراج ادویه ای به نام ملغما که برای ساکنان سیاره آراکیس و دیگر سیارات، از حیث­های زیادی حیات بخش بوده است.

بخشی از کتاب

دوک گفت: «تمام فلسفه هنر جنگ بر خطرپذیری­های حساب­شده استوار است. ولی وقتی پای جان خانواده آدم به میان می­آید، عنصر حساب­گری تحت­الشعاع چیزهای دیگری قرار می­گیرد.» (تلماسه، ترجمه سید مهیار فروتن­فر، نشر کتابسرای تندیس)

مضامین فلسفی و مذهبی کتاب

این کتاب در دسته بندی کتاب­های علمی تخیلی نرم یا غیرتخصصی قرار می­گیرد. این دسته بندی در مورد کتاب­هایی است که از اطلاعات علمی دقیق در آن استفاده نشده است. پس چرا این کتاب از چنین محبوبیتی در بین خوانندگان ژانر علمی تخیلی برخوردار است؟ کتاب از عناصر مذهبی زیادی الهام گرفته است. مایه الهام نویسنده ادیان و مذاب بوده است. به طور مثال، بنی جزریت­ها شباهت زیادی به دین یهود دارند. از وجه شباهت دین یهود و بنی جزریت­ها می­توان به قدرت زیاد آن­ها در پشت پرده اشاره کرد.

بنی جزریت­ها خاندان­ها را به هم پیوند می­دادند تا تعادل را در این جهان حفظ کنند. همچنین بنی جزریت­ها بر این باورند که فقط دختران شایستگی کافی برای دریافت تعالیم ارزشمند و والای این قوم را دارا هستند. صرفا به همین علت پسر جسیکا که تعلیم دیدگان رسوم بنی جزریت بوده را به عنوان موعود نمی­پذیرند.

شخص موعود در دنیای تلماسه

از طرفی وجود شخصی موعود به نام مسیح یا مهدی شباهت غیرقابل انکاری به باور ادیان مسیحیت و اسلام شباهت دارد که به آمدن شخصی موعود اعتقاد دارند. فرانک هربرت هدف خود از خلق همچین کاراکتری را دعوت مردم به عدم اعتماد کورکورانه به رهبران بیان می­دارد.

حتی علیرغم آزمونی که حقیقت­گوی امپراطور از پاول آترییدیز می­گیرد. حقیقتگو حتی پیش خود اعتراف می­کند که آزمونی که از ولیعهد آترییدیز گرفته به حدی دشوار بوده که تا به حال هیچ دختری تا آن حد از پس آن بر نیامده است. کویساتز هادراخ فردی موعود است که بنی جزریت سال­هاست با ظرافت خاندان­ها را پیوند می­دهد تا به او برسد.

نقدهای جهانی کتاب تلماسه

کتاب نظر منتقدان جهانی را جلب کرده بود. این کتاب از چنان محبوبیتی برخوردار است که از آن اقتباس­های زیادی در پرده سینما و تلویزیون به عمل آمده است. با تالیف کتاب تلماسه، نویسنده جایزه نبیولا و هوگو را در سال 1966 از آن خود کرد. هربرت علیرغم دو جایزه­ معتبری که در حوزه ادبیات علمی تخیلی برنده می­شود، باز هم به موفقیت یک شبه نمی­رسد. مجله بلندآوازه گاردین در مقاله­ای می­نویسد: «دغدغه­های این کتاب حول موضوعاتی مثل تاکید محیط زیستی، پتانسیل انسانی، وضعیت­های تغییر یافته آگاهی و انقلاب کشورهای توسعه یافته علیه امپریالیسم توصیف شده است.»

کتاب نوعی از آینده را پیشگویی می­کند که در دهه 1950 از اهمیت فعلی خود برخوردار نبود. بحران نفت و فاجعه یازده سپتامبر داستان کتاب را ملموس­تر ساخت و مخاطبین بیشتری جذب مطالعه درونمایه این کتاب شدند.

ساختار جهان تلماسه

جهان تلماسه به حدی زیبا و پر از جزئیات خلق شده است که به پیدایش چندگانه معروف جنگ ستارگان منجر شده است. کتابی که بالای پنجاه سال است به فروش می­رسد و هنوز هم مخاطبان ژانر علمی تخیلی را جذب می­کند.

در مورد نویسنده فرانک هربرت و دیگر آثار اوکتاب تلماسه زمانی به انتشار رسید که کتا­بهای علمی تخیلی طرفداران زیادی نداشت. مدت­ها زمان می­برد تا فرانک هربرت بتواند ناشری برای چاپ اثر خود پیدا کند. حتی پس از اینکه کتاب به انتشار می­رسد و رکوردهای فروش کتاب علمی تخیلی را می­زند، باز هم به نویسنده فرصتی نمی­دهد تا نویسندگی که رویای کودکی خود بوده را به عنوان شغلی تمام وقت انجام دهد. گسترش جهان تلماسه به نوعی مثال زدنی است که می­توان از نویسنده به عنوان شخصی تاثیرگذار در این ژانر یاد کرد. بنیانگذار سبک گسترش جهان در دنیای تخیلی، هنگام حیات خود سخنرانی­های بسیاری در مورد ظرافت جهان­های خلق شده در کتاب صحبت کرد.

پس اگر به مطالعه در مورد شیوه ساختن جهانی تخیلی علاقمند هستید، این اثر را از دست ندهید. اگر علاقمند بودید می­توانید سایر آثار نویسنده از همین مجموعه یعنی مسیحای تلماسه، فرزندان تلماسه، ایزد شاه تلماسه، مرتدان تلماسه و آخرین کتاب مجموعه یعنی چپترهاوس: تلماسه را مطالعه کنید. کل این مجموعه به نام حماسه تلماسه شناخته می­شود.

به نظر فرانک هربرت، پیامی که این کتاب سعی در انتقال دارد این است که به پیشروها و رهبرها اعتماد نکنید که همیشه حق با آن­ها باشد یا کار درست را انجام دهند. او سعی داشته رهبری بسازد که کاریزماتیک و جذاب باشد. تا زمانی که قدرت به سمت او می­آید. در اینجا شاهدیم که رهبری که تا به الان اعتماد بسیاری جذب کرده است، رو به فساد می­رود.