کتاب « قاضی و جلادش »، رمان مدرن کاراگاهی به قلم درخشان "فریدریش دورنمات" است که اسرارآمیز بودن سبک نوشته هایش ، یاد آور آثار "آلن روبه گریلت" است و داستان های علمی تخیلی پست مدرن "پاول استر" و دیگر رمان نویس های معاصر "نئو نوآر" را به خاطر می آورد. این کتاب داستان بازرس برلاخ را دنبال می کند که بین دنیاهایی حرکت می کند که به نظر می رسد تمایز بین جرم و عدالت از بین رفته است. قهرمان کتاب « قاضی و جلادش» از "فریدریش دورنمات" بازرسی پیر است که روزهای آخر عمر خود را می گذراند. او رئیس مامور جوانی است، که به قتل می رسد و داستان در مسیر تحقیقات این قتل ادامه می یابد. با وجود اینکه برلاخ ظاهری قهرمانانه ندارد اما ماموری کارکشته است که در ضمن، رییس مامور کشته شده یعنی اشمید که یکی از بهترین افسرهای او بود، نیز می باشد. در ادامه ی داستان، برلاخ از دستگیر کردن یک قاتل به منظور دست داشتن او در قتل یک جنایتکار که از او زیرک تر بوده است، چشم پوشی می کند و در سوء ظنی ، با چک کردن کلینیک یک پزشک سابق نازی، او را به امید وادار کردن وی برای لو دادن خود تعقیب می کند. نتیجه ی کار، دو واقعه ی هیجان انگیز است که فلسفه ی وجودی و ژانر کارآگاهی را به همگرایی خیره کننده می رساند. رمان « قاضی و جلادش » به قلم "فریدریش دورنمات" را می توان به عنوان این گزاره هم درک کرد که انسان ها زمانی که سرنوشت دیگران را تعیین می کنند قاضی می شوند و وقتی وسیله ای برای دیگران می شوند مزدور می شوند.

قاضی و جلادش

«قول» رمانی از نویسنده سوئیسی ، فردریش دورنمات است. اولین بار در سال 1954 به انگلیسی منتشر شد. ترجمه جدیدی از این کتاب توسط جوئل آگی در سال 2006 منتشر شده است. رمان دورنمات کلاسیک داستان جنایی قلمداد می شوند. او همچنین فلسفه وجودی و ژانر کارآگاهی را در هم می آمیزند. بر اساس شناختی که از این نویسنده داریم به خوبی می دانیم که با یک گروتسک سروکار داریم. خواننده در سراسر اثر نیش و کنایه های مضحک و بعضا سیاه دورنمات را به وقایع پیرامون داستان شاهد خواهد بود. سوالات اصلی این کتاب این است که آیا صحیح است که فردی را به جرمی مرتکب نشده مجازات کنیم، در صورتی که مرتکب جرم دیگری شده است که هرگز ثابت نشده است. همانطور که مشخص است بن مایه اصلی این کتاب مثل بسیاری از آثار دیگر دورنمات راجع به عدالت و جرم و جنایت است. آیا به راستی می توان عدالیت حقیقی را به اجرا گذاشت؟ او در خلال داستان با مسائلی بحث برانگیز در وادی قانون کلنجار می رود و بصورت محسوس عدالت را به چالش می کشد.

قول: فاتحه‌ای بر رمان پلیسی

کلر زاخاناسیان شخصیت اصلی نمایشنامه ملاقات بانوی سالخورده که یک بانوی پیر و عجوزه است ، با قطار بیست و هفت دلاری خود به شهر گولن می رود. او فقط یک خواسته دارد: انتقام گرفتن از معشوق سابقش ، که سالها پیش او را با فرزندانش ترک کرد و دیگران را برای شهادت دادن علیه او ترغیب کرد. داستان فقط یک انتقام ساده نیست بلکه در این اثر شما با پدیده ای به نام کمدی سیاه طرف خواهید بود که عمیق ترین نقد های ممکن را به جامعه مدرن وارد می کند. در همین حال ، این بانوی پیر نه تنها از نظر سنی پیر شده است، بلکه بسیار ثروتمند نیز شده و ساکنان را به یک پیشنهاد غیراخلاقی دعوت می کند: یک میلیارد برای شهر ، در ازای گرفتن زندگی معشوق سابقش ...

ملاقات بانوی سالخورده

بازرس بارلاک یک سال فرصت دارد تا زندگی کند ، اما او آرام نمی گیرد. وقتی بازرس بارلاک متوجه می شود که یک جراح سوئیسی موفق شباهت زیادی به یک جنایتکار جنگ بدنام نازی دارد ، سوءظن درون او شروع به رشد کردن می کند - آیا آنها می توانند یک شخص باشند؟ بازرس بیمار که مصمم به افشای هیولای پشت ماسک جراح است ، خود را در کلینیک اختصاصی دکتر مورد معاینه قرار می دهد. اما همه چیز طبق برنامه ریزی های او پیش نمی رود و به زودی بارلاک متوجه می شود که مورد رحمت طعمه ی خودش قرار گرفته است. آیا او قبل از اینکه خیلی دیر شود راهی برای نجات خودش پیدا می کند؟ داستان اینگونه شروع می شود که بازرس هانس بورلاخ ، که در پایان کار خود و مبتلا به سرطان ، در حال بهبودی از یک عمل جراحی است شاهد این است که چگونه دوست و دکترش ساموئل هونگرتوبل هنگام دیدن عکسی در مجله ای که می خواند ، رنگ پریده و عصبی می شود. سوء ظن یک کتاب رمز و رازگونه ی تاریک در مورد مبارزه ی یک مرد در حال مرگ برای از بین بردن شروری است که در کمین دیدگان است. فردریش دورنمات (1921-1990) نویسنده و درام نویش سوئیسی بود ، مشهورترین آثار روی در میان نمایشنامه هایش "ملاقات" و "فیزیکدانان" بود که باعث شهرت وی به عنوان یکی از بزرگترین نمایشنامه نویسان در زبان آلمانی شد. او همچنین چهار رمان جنای بسیار معتبر نوشت - تعهد ، قاضی و جلاد او ، سوءظن و اعدام عدالت .

سوءظن

عدالت

رمولوس: بعد از غذای لذیذ امشب، این حمام به من دو برابر لذت بخشید. امروز روز شاعرانه ای بود و من این طور روزهارو دوست ندارم. و بعد هم هیچ چیز جز یک حمام حالمو جا نمی آره. من یک آدم غیر تراژیک هستم آشیلس. آشیلس: اعلیحضرت میل دارند لباس رسمی امپراطوری تنشون کنند یا لباس خواب؟ رمولوس: لباس خواب. امروز دیگه حکومت نمی کنم. آشیلس: اعلیحضرت باید زیر اعلامیه ای رو که برای سکنه رم صادر شده است امضا بفرمایند. رمولوس: باشه فردا...

رمولوس کبیر: نمایشنامه‌ی کمدی شبه‌تاریخی


این نمایشنامه داستان تلاش هرکول برای پاکسازی شهر الیس را به درخواست مردم آن سرزمین روایت می‌کند. همراه با نوکرش، پلی بیوس، و معشوقش، دیانیرا، او به این سفر می‌پردازد و با مسائلی روبرو می‌شود که شباهت زیادی به سفرهای پیشین او ندارد.

نمایشنامه به شیوه‌ای کمدی قهرمانی آغاز می‌شود. هرکول در تلاش برای شکار یک گراز وحشی به کوهستان اِریمانتوس می‌رود. او نهایتاً این گراز را شکار می‌کند و از آن زمان، مواجهه‌های مختلف و عجیبی را تجربه می‌کند تا قتل زن و فرزندانش را کفاره دهد.

در قسمتی دیگر از نمایشنامه، هرکول به وظیفه‌ای معقول و در عین حال دشوار می‌پردازد؛ پاکسازی اصطبل‌های آوگیاس، پادشاه الیس. این اصطبل‌ها به مدت ۳۰ سال تمیز نشده‌اند و برخاستگاهی از آلودگی و فساد شهر هستند. هرکول با تغییر مسیر رودخانه‌ها، تمام اصطبل‌ها را تمیز می‌کند. آوگیاس در انتقاد از هرکول، قول داده بود که اگر او بتواند اصطبل‌ها را تمیز کند، به او مالی داده ولی وعده‌اش را نیافریده و از آنجا که او به عهده پادشاهی قرار گرفته، هرکول تاج و تخت را به پسر آوگیاس می‌دهد.

در نمایشنامه، هرکول هویت قهرمانی و افسانه‌ای خود را به چالش می‌کشد و از خود به‌عنوان یک انسان معمولی با قدرت‌ها و ویژگی‌های خاصی تبعید می‌کند. او از خشونت‌ها و جنایات گذشته‌اش صحبت می‌کند و بیان می‌کند که واقعیت از آنچه افسانه‌ها ترویج می‌دهند، متفاوت است.

دورنمات در این نمایشنامه از داستان هرکول استفاده می‌کند تا به موضوعات سیاسی-اجتماعی نیز بپردازد. شهر الیس که در آلودگی و فساد فرو رفته است، نمایانگر مشکلات جامعه و ترس از تغییر است. اهالی شهر به دلیل منافع شخصی و ترس از از دست دادن قدرت، از تلاش هرکول برای پاکسازی اصطبل‌ها منصرف می‌شوند. این تصویری واقع‌گرایانه از ترس و خودکشی جمعی ایجاد می‌کند که بسیار زیبا و پویا به تصویر کشیده شده است.

دورنمات در این نمایشنامه، با تلفیق افسانه‌های قهرمانانه و مشکلات اجتماعی، پیامی انسانی و اجتماعی به مخاطبان منتقل می‌کند. او از شخصیت هرکول استفاده می‌کند تا به مسائل مختلفی از جمله قدرت، هویت، ترس، وجدان، ان

هرکول و طویله‌ی اوجیاس

بشر با هر نگاهی که به طبیعت دارد، ابزار جرم می سازد. مهم نیست که این جرم را چه کسی مرتکب می شود، مهم این است که بشر قدرت خودش را در کشف طبیعت به کار می گیرد تا جنایت کند. پس یک دانشمند باید خودش را به فراموشی بزند، حتی اگر لازم باشد خودش را به دیوانگی بزند و برای جلوگیری از جنایتی بزرگ مرتکب جنایت کوچک تری شود. مثل موبیوس در فیزیک دان ها. دورنمانت معتقد است که هرگاه چیزی از ذهن بشر فقط یک بار عبور کند، بالاخره روزی در جایی عملی می شود. بنابراین در این نمایشنامه انسان به مبدا خودش می رشد، انسانی بدون قدرت و بدون نیاز به دانستن اسرار طبیعت، چون انسان به محض دانستن فرمول های طبیعت به جنایت دست خواهد زد.

فیزیکدان‌ها: نمایشنامه در دو پرده

این اثر هم مانند دیگر آثار دورنمات از نظر مضمون به مسئله وجود بی‌عدالتی در جامعه می‌پردازد و از نظر ساختار نمایشی تلاشی برای رهایی از قید و بندهایی است که در آن زمان موجب آزار نمایشنامه‌نویسان بوده‌است. همین مسئله هم باعث شد تا این نمایشنامه به عنوان اثری شاخص مورد توجه سایر درام‌نویسان جهان قرار بگیرد. 

ازدواج آقای می‌سی‌سی‌پی

دیدگاه بدبینانه و خرد تلخ‌اندیش فردریش دورنمات در تاریخ تئاتر دنیا یکه و یگانه است، اما آنچه او را از نام‌آوران هم‌عصرش (مثلاً برتولت برشت و ماکس فریش) متمایز کرد و در جایگاه یکی از الهام‌بخش‌ترین و تأثیرگذارترین نمایشنامه‌نویسان قرن بیستم نشاند، قالبی بود که برای بیان و روایت جهان تیره و تارش برگزید: کمدی. دورنمات معتقد بود جز از راه کمدی نمی‌توان به مقابله با سبعیت جهان برخاست و گرچه رستگاری و عدالتی در کار نیست، اما ساز و کار این تقدیر شوم (در عین هولناکی و بی‌روزن بودنش) چنان احمقانه و اتفاقی و از سر تصادف‌هاست که فقط و فقط به میانجی کمدی می‌توان به تمامی فهم و درکش کرد. دو نمایشنامة شهاب و اشترانیتسکی و قهرمان ملی جلوه‌هایی تمام عیار از دید و نگاه این نابغة سوئیسی‌اند، این استاد بی‌بدیل تصویر کردنِ پیچیدگی‌های عصری که روز به روز بر دهشتش افزوده می‌شود.

فردریش دورنمات: شهاب و اشترانیسکی و قهرمان ملی

 نویسنده: در نظر طبقات عادی مردم، ما نویسندگان از قدیم، از نظر اخلاقیات، هیولا محسوب شدیم !.... ولی همیشه این طور نماند. اول دنیا از ما وحشت کرد. ولی به مرور زمان فقط به همین علت که ما انسان های وحشی ای هستیم ، به ما علاقه مند شد. ما از نظر مرتبه اجتماعی چنان ترقی کردیم و شاخص شدیم که به دیده مافوق بشر نگاه مان می کردند... دادستان: من شما را زجر نمی دهم. شما خودتان، خودتان را زجر می دهید... برای شما مهم این است که بدانید آیا کسی را کشته اید یا نکشته اید. انسان اغلب آدم می کشد بدون این که خودش متوجه بشود... شما از حقیقت می ترسید.


غروب روزهای آخر پاییز و پنچری

انگاره‌ی دورنماتی اگرچه به دلیل تعداد قلیل آثار پلیسی‌ او(پنج رمان در قریب به پنج دهه) چندان که باید در میان علاقه‌مندان این ژانر در ادبیات و سینما نمود نداشته، اما در دو سریال بزرگ همه‌ی دوران‌ها، به وضوح خودش را هویدا کرده است: «سوپرانوها» و «وایر». هرچند اولی گانگستری‌ست و دومی پلیسی، اما هردو با تغییر نظرگاهشان نسبت به موضوع جرم، گناه، عدالت و قانون و البته شوخ‌طبعی بی‌بدیل‌شان، پا روی شانه‌های دورنمات گذاشته‌ و خودشان را برکشیده‌اند. با نظر به این دو اثر عظیم فراتر از مدیوم تلویزیون و جداشده از سینما و ادبیات ژنریک، می‌توان بهتر فهمید که چرا همین پنج رمان پلیسی نویسنده‌ی بی‌بدیل سوییسی، اینقدر مهم و خواندنی‌اند. کتاب «بازنشسته» آخرین این پنج اثر فریدریش دورنمات است که از میان دست‌نوشته‌های او بیرون کشیده شده و روایت بازرس پلیسی به نام «هش اشتیتلر» است که در لحظه‌ی بازنشستگی‌اش سراغ کارهای درست زندگی‌اش می‌رود: همه‌ی آن مجرمانی که خود او مانع دستگیری‌شان شده است! بازنشسته در مسیر اندیشه‌ورزی دورنمات، تجدیدنظر در مفاهیم پیشینی جامعه‌ی مدرن و تشکیک در سخت‌ها و استوارها را پیشنهاد می‌دهد؛ اینکه چه‌طور قانون به سختی و با جدیت بر عده‌ای اعمال شده و از کنار عده‌ای دیگر(جرایم بزرگ یقه‌سفیدها) به آسانی می‌گذرد. این کتاب کوچک، به همین سیاق، گویی دیدار «جیمی مکنالیتی» وایر است با «تونی سوپرانو»ی سوپرانوها، سال‌ها پس‌از آن سال‌های خاکستری و اندوه، در خموشی و فسردگی.


بازنشسته

فیزیکدان ها

تصویر یک سیاره

طنز آوران جهان نمایش 23

بازی استریندبرگ

نمایشنامه های بزرگ دورنمات، مانند «دیدار بانوی سالخورده» و «فیزیکدانان» و «ازدواج آقای میسی سی پی»، سال هاست که نزد اهل هنر و اندیشه در ایران شناخته بوده است. آثار پرکشش او صدها بار در سراسر گیتی روی صحنه تئاتر آمده و میلیون ها بیننده را در سینما مفتون کرده است. ولی کم تر کسی در کشور ما با رمان های دورنمات آشناست. در این داستان مسحورکننده، یکی از کارآگاهان پلیس سویس در پی قاتلی سنگدل و روانی است و برای دستگیرکردن او نقشه ای پلید و شیطانی طرح می کند. درام نویس نامدار سویس در این رمان فراموش نشدنی نیز مانند نمایشنامه های خود، شاهکاری از نظر کشش و دلهره و تحلیل فلسفی و روانی آفریده است که خواننده را بر جا میخکوب می کند. زمین گذاشتن کتاب پیش از پایان داستان اگر محال نباشد، بسیار دشوار است. ولی شاید از آن خیره کننده تر قدرت دورنمات در طرح مسائل خلجان آور اخلاقی و فلسفی است که احیانا عمیق ترین متفکران نیز در برابر آن ها حیران و سرگشته می مانند.