از زمره مفاهیم و عناوین کلیدی که در عرفان اسلامی مورد توجه قرار گرفته و نیز در معرض نقد و تفسیرهای گوناگون قرار داشته و دارد، نظریه موسوم به «وحدت وجود» است. موافقان این نظریه، به‌ویژه در معنای حقیقی و اطلاقی وحدت، آن را بهترین تقریر و عالی‌ترین مرتبۀ توحید که همان غایت هستی و نهایت سلوک است، می دانند؛ و مخالفان و منتقدان، آن را منافی و مغایر توحید ذاتی و مؤدّی به شرک و انحراف می‌خوانند.