شرح چهل حدیث از جمله سودمند ترین آثار اخلاقی حضرت امام خمینی(ره) است که از ویژگی های منحصر به فردی همچون، غنای محتوا، استناد به آیات و روایات فراوان ، طرح مباحث نظری اخلاقی، عرفان و اشاراتی بی شمار به دقایق عرفانی و نکات بدیع و نظری برخوردار است. حضرت امام(ره) این کتاب را در شرح و بیان ۴۰ حدیث از معصومین نگاشته اند. این کتاب، در اصل تقریرات امام خمینی(س) بوده که مضامین آن را در مدرسه فیضیه و مدرسه ملاصادق قم، ایراد فرمودند و سپس تصمیم گرفتند کتابی در همین زمینه تألیف کنند. تألیف کتاب ۴۰ حدیث در ۱۳۸۵ هجری قمری به پایان رسیده است. ۳۳ حدیث از احادیث این کتاب مربوط به اخلاقیات و مهلکات و منجیات و ۷ حدیث آخر در باب اعتقادات و معارف است. روش حضرت امام(ره) در توضیح احادیث این است که ابتدا حدیث را نقل کرده و سپس آن را به فارسی ترجمه کرده اند؛ آنگاه کلمات اصلی حدیث و گاه قالب تعبیرات و کلمات آن را شرح و معنا کرده اند و در معنای حدیث، نکاتی را که در شرح آن سودمند است بیان داشته اند. ایشان پس از فراغت از شرح تعبیرات و اصطلاحات و تمهیدات لازم، به شرح متن پرداخته و طی چند «فصل» شرح حدیث را به پایان برده اند.